Πέμπτη 19 Ιουνίου 2014

Γιατί Δεν Μπορούν Όλοι Να Πιουν Γάλα

Τουλάχιστον ένας στους δύο Ελληνες πάσχει από δυσανεξία στη λακτόζη, τη γαστρεντερική διαταραχή που τον εμποδίζει να καταναλώσει γάλα – μερικές φορές και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Ο Δημήτρης Ταμπακόπουλος, διευθυντής γαστρεντερολόγος στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, εξηγεί πού οφείλεται και πώς μπορεί να βοηθηθούν οι ασθενείς.


Τι είναι η δυσανεξία στη λακτόζη;
Είναι η αδυναμία του οργανισμού να διασπάσει τη λακτόζη, το σάκχαρο που υπάρχει κυρίως στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα, στα συστατικά της (δηλαδή στη γαλακτόζη και τη γλυκόζη) για να την απορροφήσει. Η αδυναμία αυτή δεν είναι αλλεργία στο γάλα (πρόκειται για εντελώς διαφορετικές παθήσεις).

Πού οφείλεται;
Συνήθως οφείλεται στη μειωμένη παραγωγή λακτάσης, του ενζύμου που παράγεται από το έντερο και διασπά τη λακτόζη. Ωστόσο, δεν είναι αυτή η μοναδική αιτία της. Νεότερα δεδομένα ενοχοποιούν και άλλους παράγοντες, όπως οι βλάβες του εντέρου (λόγω π.χ. χρόνιας φλεγμονής) και η διαταραχή της εντερικής χλωρίδας.

Πόσα είδη υπάρχουν;
Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι κυρίως πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής. Στην πρωτοπαθή δυσανεξία που έχει και κάποιες υποκατηγορίες, ο ασθενής γεννιέται με ανεπάρκεια της λακτάσης που συνήθως εκδηλώνεται κατά την πρώτη σχολική ηλικία (5-6 ετών). Στην ανάπτυξη της πρωτοπαθούς δυσανεξίας παίζουν ρόλο διάφοροι παράγοντες (γονιδιακοί, η εθνικότητα, το στάδιο της κύησης στο οποίο γεννιέται κάποιος κτλ.).
Τα πρόωρα μωρά, λ.χ., έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν δυσανεξία στη λακτόζη επειδή η παραγωγή της λακτάσης αρχίζει προς το τέλος της εμβρυϊκής ζωής. Το ίδιο και οι μεσογειακοί λαοί έναντι των Βορειοευρωπαίων για λόγους που προς το παρόν παραμένουν αδιευκρίνιστοι (εικάζεται ότι είναι γενετικοί, αλλά δεν έχουν βρεθεί ακόμη οι υπαίτιοι γενετικοί πολυμορφισμοί).

Η δευτεροπαθής δυσανεξία προκαλείται από κάποια προβλήματα του εντέρου, τα οποία κατά σειρά συχνότητας είναι η βακτηριακή υπερανάπτυξη (διαταράσσει τη χλωρίδα του εντέρου και έτσι την απορρόφηση της λακτόζης), οι πληγές του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου (όπως λ.χ. συμβαίνει ύστερα από μία γαστρεντερίτιδα) και η νόσος του Crohn (μόνο όμως όταν εντοπίζεται στο λεπτό έντερο). Η δευτεροπαθής δυσανεξία είναι παροδική, αρκεί να αντιμετωπισθεί το αίτιο που την προκαλεί.

Υπάρχει, τέλος, μια πολύ σπάνια κληρονομούμενη μορφή δυσανεξίας που εμποδίζει ακόμη και τον θηλασμό και διαρκεί για όλη τη ζωή.

Ποια είναι τα συμπτώματά της;
Οι πάσχοντες από δυσανεξία στη λακτόζη εκδηλώνουν κυρίως διάρροια, πόνο στην κοιλιά και πρήξιμο (μετεωρισμό), που οφείλονται κυρίως στις συσπάσεις του λεπτού εντέρου. Μπορεί επίσης να υπάρξει έμετος.
Τα συμπτώματα αυτά είναι πιο έντονα όταν καταναλώνουν γάλα και άπαχα παγωτά χωρίς ζάχαρη, αλλά λιγότερο έντονα όταν καταναλώνουν γιαούρτι και τυρί. Αυτό οφείλεται στο ότι το γάλα και το παγωτό περιέχουν περισσότερη λακτόζη, ενώ οι άπαχες μορφές τους δεν διαθέτουν το λίπος που καθυστερεί τη γαστρική κένωση, απαλύνοντας τα συμπτώματα της δυσανεξίας.

Μπορεί να είναι σοβαρή;
Από διατροφικής πλευράς, πολύ δύσκολα θα δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα εάν εξασφαλίζεται η επαρκής πρόσληψη από άλλες πηγές των θερμίδων, του ασβεστίου, της βιταμίνης D, των πρωτεϊνών και των άλλων θρεπτικών συστατικών του γάλακτος που στερείται ο ασθενής.
Υπάρχει, όμως, περίπτωση να δημιουργήσει πρόβλημα στην αποτελεσματικότητα ορισμένων φαρμάκων, επειδή κάποια σε μορφή δισκίων περιέχουν ως έκδοχο (βάση) τη λακτόζη. Αν, λοιπόν, αυτή υπάρχει σε μεγάλη ποσότητα, το δισκίο μπορεί να μη διασπαστεί και έτσι να παίρνει ένας ασθενής ένα φάρμακο που δεν τον «πιάνει».
Γι’ αυτό και όποιος έχει δυσανεξία στη λακτόζη πρέπει να ενημερώνει τον γιατρό του όταν χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή
.
Η λακτάση
Στους υγιείς ανθρώπους, την λακτόζη διασπά στα συστατικά της (στην γαλακτόζη και την γλυκόζη) ένα ένζυμο που παράγεται από το έντερο και λέγεται λακτάση.
Η παραγωγή της λακτάσης είναι μέγιστη κατά την γέννηση, αλλά μετά τον απογαλακτισμό μειώνεται αργά αλλά σταθερά (έως και 75-90%) με συνέπεια γύρω στην ηλικία των 5-6 ετών ή νωρίτερα πολλοί άνθρωποι να εκδηλώνουν δυσανεξία στη λακτόζη

Η διάγνωση
Οι κύριοι τρόποι διάγνωσης είναι:
* Εμπειρικά. Πολλοί ασθενείς με συμπτώματα διακόπτουν την κατανάλωση κανονικού γάλακτος και αρχίζουν να πίνουν γάλα χωρίς λακτόζη. Αν με αυτή την αλλαγή εξαλειφθούν τα συμπτώματά τους, ξαναπίνουν γάλα με λακτόζη και αν υποτροπιάσουν, ξέρουν ότι έχουν δυσανεξία.
* Τεστ εκπνοής υδρογόνου. Ένα τεστ αναπνοής που γίνεται 60 λεπτά έπειτα από την κατανάλωση λακτόζης. Εάν αυτή έχει διασπαστεί και συνεπώς δεν υπάρχει δυσανεξία, τα επίπεδα του υδρογόνου θα είναι χαμηλά. Σε διαφορετική περίπτωση θα είναι υψηλά.
* Βιοψία. Μία νέα εξέταση, που γίνεται στη διάρκεια γαστροσκόπησης με λήψη δείγματος από το λεπτό έντερο.
Πότε να πάτε στον γιατρό
Κάθε επίμονο γαστρικό ενόχλημα πρέπει να αξιολογείται από έναν γαστρεντερολόγο, διότι τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη δεν είναι ειδικά (μπορεί να προκληθούν και από πολλά άλλα νοσήματα)
Η θεραπεία
1. Να καταναλώνετε μικρές ποσότητες τροφίμων με λακτόζη (λ.χ. το πολύ 118 ml γάλακτος τη φορά), κατά προτίμηση με πολλά λιπαρά και γεμάτο στομάχι (καλύτερα μαζί με τα κύρια γεύματα). Όσο μικρότερη η ποσότητα του τροφίμου με τη λακτόζη, τόσο πιο απίθανο να προκληθούν συμπτώματα. Πειραματισθείτε επίσης με διάφορα είδη γαλακτοκομικών (δεν περιέχουν όλα την ίδια ποσότητα λακτόζης).
2. Να καταναλώνετε τρόφιμα που θα αναπληρώνουν τα θρεπτικά συστατικά (θερμίδες, πρωτεϊνες κ.τ.λ.) που χάνετε εξαιτίας της αδυναμίας κατανάλωσης γάλακτος ή/και άλλων γαλακτοκομικών
3. Να παίρνετε συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D για αποφυγή της οστεοπόρωσης, ιδίως εάν είστε γυναίκες.
4. Να χρησιμοποιείτε σκευάσματα με λακτάση. Αναπληρώνουν το ένζυμο που λείπει, ώστε να μπορείτε να καταναλώνετε γαλακτοκομικά. Υπάρχουν διάφορα σκευάσματα λακτάσης στα φαρμακεία, συμβουλευθείτε τον φαρμακοποιό σας.
5. Να έχετε το νου σας για τις «κρυφές» πηγές λακτόζης (χρησιμοποιείται ως χημικό πρόσθετο στην παρασκευή τροφίμων και ως βάση στην παρασκευή φαρμάκων).

Πηγές λακτόζης
* Γάλα και γαλακτοκομικά
* Δημητριακά
* Έτοιμα γεύματα εμπορίου
* Ντρέσινγκ για σαλάτες
* Επεξεργασμένα κρέατα
* Ψωμί σε φέτες
* Μπύρες
* Πατατάκια
* Υποκατάστατα τροφίμων
* Φάρμακα
Συχνότητα δυσανεξίας
Βόρειος Ευρώπη & ΗΠΑ: 5-20% των ενηλίκων
Αφρική: 65-75%
Ασία: 90%
Μεσογειακές χώρες: 50-60%

e-diet.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια: